انباز

أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ لِی یَا سُلَیْمَانُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الْمُؤْمِنَ مِنْ نُورِهِ وَ صَبَغَهُمْ فِی رَحْمَتِهِ وَ أَخَذَ مِیثَاقَهُمْ لَنَا بِالْوَلَایَةِ فَالْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ لِأَبِیهِ وَ أُمِّهِ أَبُوهُ النُّورُ وَ أُمُّهُ الرَّحْمَةُ فَاتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ الَّذِی خُلِقَ مِنْهُ. (المحاسن، ج 1، ص 131)

بخشی از این حدیث (که سند خوبی دارد) می‌فرماید «مؤمن، برادر تنی مؤمن است، پدرش نور است و مادرش مهربانی». گویا این تعبیر، استعاره‌ی(1) دو طرفی است:

از یک طرف می‌فرماید شخصیت ایمانی، با نور و رحمتی شکل می‌گیرد که خدا به انسان می‌رساند. خدا به انسانْ نوری می‌رساند تا حقائق را دریابد و رحمتی در دل او می‌کارد که دوست‌دار حقیقت باشد. اگر من و تو، با این روشنایی و مهربانی زندگی کنیم و خود را از تاریکی‌ها و کدورت‌ها برهانیم و بهره‌بردار از این نعمت‌های بی‌دریغ الهی باشیم، شخصیتی ایمانی در ما متولد می‌شود که پدر و مادرش بینش و گرایش صحیح نسبت به حقائق است.

(#عقل_سالم و #قلب_سلیم)

در این توضیح، شخصیت ایمانی به فرزند تشبیه شده است، و نور الهی به پدر، و رحمت و مهربانیِ خدادادی به مادر.

از طرف دیگر هم به والدین می‌آموزد اگر می‌خواهید فرزندتان مؤمن شود،

باید پدر، واقع‌بین و پرتوافکن به روی حقائق باشد

و مادر، به فرزندش و به فضائل حقیقی، مهر و عاطفه بِوَرزد. اگر چنین شد، فرزند، خوب و بد را از هم بازمی‌شناسد و دوست‌دار خوبی‌ها و خوبان می‌شود.

البته معنای سخن مذکور این نیست که پدر، وظیفه‌ای نسبت به مهربانی و مادر رسالتی نسبت به روشنگری ندارد؛ بلکه مراد، سهم متناسب‌تر هر کدام از آنها برای تربیت فرزند است. چه اینکه اساسا انتقال بینش درست، بدون مهر و رحمت تقریبا ناشدنی است و عاطفه‌ی بدون بینشِ پشتیبان، ارزش چندانی ندارد (و چه بسا که ضد ارزش هم باشد).

در این توضیح، پدر و مادر انسان، به روشنایی و مهرورزی تشبیه شده‌اند (برعکس توضیح اول که نور و رحمت شبیه والدین دیده شدند).

----

پی‌نوشت:

(1) استعاره، نوعی سخن مجازی است که بر پایه‌ی تشبیه چیزی به چیزی دیگر شکل می‌گیرد.

تلگرام: https://t.me/anbaz60

ایتا: https://eitaa.com/anbaz60

 

دوست گرامی و فاضل ارجمند جناب آقای ابوالفضل رهبر توضیحاتی درباره حدیث فوق در کانال ارزشمند «حدیثنا» ارائه کرده‌اند که خواندنش مفید است:

https://eitaa.com/hadithona/587